Larwy ziemiórek – biologiczne zwalczanie w uprawach pieczarek

dr inż. Adam Majewski
Koppert Polska
 
W uprawach pieczarek duże szkody wywoływane są przez larwy ziemiórek i zadrowatych. Do ich zwalczania używa się głównie środków chemicznych, jednak z powodu coraz bardziej ograniczonego wyboru insektycydów zarejestrowanych do ochrony pieczarek (dwa do zwalczania postaci dorosłych muchówek i cztery do zwalczania ich larw), uwaga hodowców zwraca się coraz częściej ku alternatywnym sposobom ochrony - w tym przypadku ku ento-mopatogenicznym nicieniom z rodzaju Steinernema. W innych uprawach ogrodniczych używa się jeszcze drapieżnych roztoczy z rodzaju Hypoaspis. W wielu przypadkach stosowanie ochrony biologicznej wymusza rynek konsumenta, który poszukuje produktów o mniejszej  ilości pozostałości pestycydów oraz jednoczesnego poświadczenia, że w uprawie zastosowano pożyteczne nicienie, co niejako wyklucza stosowanie larwicydów.

                                                          

Mając do dyspozycji tylko preparaty chemiczne musimy liczyć się z dużym ryzykiem powstania ras odpornych ziemiórek, gdyż oba adultocydy (preparaty do zwalczania owadów dorosłych) należą do grupy pyretroidów, a larwicydy do dwóch grup: hamujących biosyntezę chityny (cyromazyna zapobiega przeobrażaniu się larw w postacie dorosłe) oraz do grupy pochodnych benzoilomocznika (diflubenzuron i teflubenzuron). Musimy pamiętać, że mimo różnych nazw handlowych insektycydy z tej samej grupy mają podobne działanie na owady i ich larwy. Dlatego nie zapewnia to wymaganej rotacji pestycydów w kolejnych uprawach.

Larwy ziemiórek żerują na kompoście, niszcząc jego strukturę, przez co podłoże ma mniejszą zdolność zatrzymywania wody. Zahamowany zostaje rozrost grzybni, co powoduje obniżenie plonów. Larwy żywią się grzybnią i zawiązkami owocników. Zaatakowane grzyby nie nadają się do sprzedaży, ponieważ larwy ziemiórek drążą kanały w tkance trzonka.

Oprócz larw ziemiórek w uprawach pieczarek poważny problem stanowią larwy zadrowatych, które z różnych powodów nie są zwalczane skutecznie przez entomopatogeniczne nicienie i dlatego jeśli występuje poważne zagrożenie tym szkodnikiem zaleca się, aby kompost był wymieszany z cyromazyną, co kontroluje też populację ziemiórek. Nie należy jednak nadużywać tego rozwiązania, a opierać się na własnych obserwacjach i doświadczeniu – kiedy i gdzie zadrowate stanowią problem.

Chcąc skutecznie zwalczać ziemiórki należy poznać ich cykl rozwojowy („poznać wroga”), sposób zasiedlania uprawy oraz jak monitorować ich liczebność.

                                                   
 
Cykl rozwojowy ziemiórek (od jaja, poprzez larwę do postaci dorosłej) w temperaturze 20-24°C trwa około 3 tygodnie. Postać dorosła żyje około tygodnia. Zaraz po przepoczwarzeniu rozpoczynają gody i składanie jajeczek jeszcze tego samego dnia. Każda samica może złożyć 50-300 jajeczek, dlatego ważne jest również zwalczanie owadów dorosłych, jednak należy sobie zdawać sprawę, że nawet jeśli przeżyje ich niewielka ilość, to i tak są w stanie złożyć ogromną ilość jajeczek. Dlatego też należy w okresach występowania ziemiórek zawsze stosować walkę z larwami, które mają idealne warunki do rozwoju w wilgotnym i stosunkowo ciepłym podłożu pieczarkarskim. Nawet ich niewielka ilość w podłożu może spowodować duże straty w uprawie, gdyż opanowane przez nie owocniki nie mają wartości handlowej.

Owady dorosłe są natomiast bardzo irytujące dla pracowników oraz mogą przenosić zarodniki patogenicznych grzybów (np. Vericillium fungicola), roztocza i szkodliwe nicienie. Często pojawiają się wśród pieczarkarzy, ale i wśród ogrodników, że „larwy ziemiórek znajdują się już w dostarczanym podłożu”. Trudno się do tego odnieść bez sprawdzenia podłoża, ale trzeba mieć jednocześnie świadomość, że są to małe owady i mogą przylecieć niezauważone (wabione zapachem kompostu) i złożyć jaja w krótkim czasie, np. podczas rozładunku. Mogą też (będąc uodpornione na stosowane środki chemiczne) przeżyć ukryte w konstrukcji i wylecieć w czasie rozkładania podłoża i złożyć jaja. W mniej nowoczesnych obiektach mogą wykorzystywać do nalotów otwory wentylacyjne, drzwi wejściowe. W niektórych nowoczesnych obiektach, aby patogeny ani szkodniki z zewnątrz nie były zasysane do wnętrza obiektów, utrzymuje się stan lekko podwyższonego ciśnienia.

Do monitoringu, a również do wyłapywania owadów dorosłych stosowane są żółte (często podświetlone) tablice lepowe oraz specjalne lampy owadobójcze. Oczywiście duża część osobników dorosłych wyłapuje się na takie lepy, ale pamiętajmy, że z powodu zróżnicowanego zachowania osobników dorosłych męskich i żeńskich na zawieszono wysoko tablice wyłapują się głównie samce, a zapłodnione samice (z odwłokiem pełnym jaj) przemieszczają się nisko nad podłożem lub chodzą po nim. Zatem nie możemy liczyć na to, że w ten sposób skutecznie obniżymy liczebność populacji ziemiórek, jednak w każdej pieczarkarni powinny takie tablice (Horiver) lub taśmy lepowe (Rollertrap) być zawieszone, gdyż to bardzo ułatwia monitoring.

Biologiczna walka z ziemiórkami odbywa się za pomocą nicieni Steinernema feltiae, gdyż są one najlepiej przystosowane do życia w specyficznym podłożu pieczarkarskim. Są one dostępne na rynku w Polsce od wielu lat w gotowych preparatach, np. Entonem lub Scia-Rid produkcji Koppert Biological Systems. Chcąc poznać mechanizm działania nicieni warto zaznajomić się z ich cyklem rozwojowym.
                                     

Mechanizm pasożytowania polega na przenikaniu nicieni do organizmów larw ziemiórki poprzez naturalne otwory, a następnie uwalnianiu przez nicienie bakterii Xenorhabdus bovienii, które wywołują śmierć larwy w krótkim czasie,
a jej ciało staje się pokarmem dla bakterii i namnażających się nicieni. Porażone larwy przybierają kolor żółty do (jasno) brązowego i stają się oślizgłe, przez co są trudne do zauważenia w glebie. Po rozpadzie larwy  nicienie przenikają do podłoża, w którym poszukują nowych żywicieli.

Preparaty zawierające nicienie stosowane są najczęściej w opakowaniach po 50 mln nicieni (lub wielokrotność 50 mln, co uławia ich stosowanie). Opakowanie 50 mln pozwala na ochronę 33 - 50 m2 w zależności od dawki (polecane jest zastosowanie 1.000.000 -1.500.000 nicieni/m²). Ważne jest aby właściwie przygotować roztwór do podlewania. Preparat należy dokładnie wymieszać z wodą w 5 litrach wody o temperaturze 15-20oC, a następnie  zawartość wlać do większego zbiornika, który uzupełniamy odpowiednią ilością wody (należy zastosować minimum 1 litr/1 m² podłoża pieczarek). Podlewanie należy wykonać zaraz po przygotowaniu preparatu, a mieszanina powinna być ciągle mieszana. Otwarte opakowanie należy zużyć w całości, gdyż rozmieszczenie nicieni w opakowaniu nie jest jednolite. Gdyby zdarzyło się, że mieszaninę nicieni w wodzie należy przetrzymać dłużej niż kilka godzin, to należy zapewnić im napowietrzanie (można użyć pompki akwaryjnej z kostką napowietrzającą). Pamiętajmy, że larwy ziemiórek żerują głównie w wierzchniej warstwie okrywy, dlatego nie należy ich wpłukać zbyt głęboko, dlatego najlepiej zastosować podlewanie mieszaniną nicieni wraz z ostatnim podlewaniem okrywy.

W związku z tym, że w pieczarkarniach często stosuje się oprócz nicieni pestycydy zostały opracowane listy efektów ubocznych pestycydów na pożyteczne nicienie. Taka lista jest dostępna na stronie producenta nicieni: http://skutki-uboczne.koppert.nl/

Zabiegi dopuszczonymi do stosowania insektycydami przeciwko owadom dorosłym w małym stopniu wpływają na populację nicieni. 

Nicienie wymagają specjalnych warunków transportu i przechowywania: optymalne temperatury to +2oC do +6oC – mogą w tych warunkach być przechowywane nawet kilka tygodni bez straty ich żywotności. W praktyce są dostarczane w pudełkach ze styropianu z wkładami chłodzącymi lub transportowane wraz z grzybnią.
Przedstawicielem preparatów Entonem i Scia-Rid jest:
 

             
    
Koppert Polska Sp. z o. o.                             Fungi-Chem  
ul. Dąbrowskiego 399                                          ul. Kolejowa 2
60-425 Poznań                                                    05-660 Warka
tel.: 61 842 3889                                                tel.  48 665 10 00
Adam Majewski 512-246 772                              fax. 48 665 10 30
http://www.parch.info.pl/                                  biuro|zzowarka.pl| |biuro|zzowarka.pl
 

Artykuł w formacie pdf