Opakowania dla owoców i warzyw na polskim rynku
Warzywa i owoce są bowiem produktami mniej lub bardziej nietrwałymi i podatnymi na uszkodzenia mechaniczne, a wiele gatunków przy nieodpowiednim przechowywaniu bardzo łatwo traci swoje walory zdrowotne i organoleptyczne.
Właściwie dobrane opakowanie zapewnia zachowanie pożądanych cech produktu przez dłuższy czas, usprawnia i przyspiesza procesy w łańcuchu logistycznym oraz pełni rolę nośnika w aspekcie promocji marki producenta danego produktu. Opakowania spełniają te funkcje zarówno w handlu hurtowym, jak i w handlu detalicznym.
Rola opakowań w hurtowym handlu warzywami i owocami
W obrocie hurtowym warzyw i owoców główną funkcją opakowań jest zapewnienie odpowiednich warunków w transporcie i przechowywaniu dużych partii towaru, tak aby mógł on dotrzeć do detalistów w jak najlepszej kondycji i przy odpowiednio niskich kosztach. Stąd istotnymi cechami opakowań hurtowych są:
- ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi,
- zapewnienie odpowiednich warunków w czasie przechowywania i transportu,
- łatwość użycia w zmechanizowanych procesach pakowania i transportu.
Oczywiście trzeba pamiętać o specyficznych wymaganiach poszczególnych gatunków warzyw i owoców.
Warzywa korzeniowe i kapustne, cebulę oraz ziemniaki pakuje się w worki lub skrzyniopalety. Warzywa delikatniejsze pakowane są w kartony, które można łatwo transportować na paletach, jak również da się je wykorzystać już w handlu detalicznym. Warzywa najmniej trwałe i najdelikatniejsze coraz częściej już u producenta są przygotowywane bezpośrednio do handlu detalicznego i pakowane w opakowania z folii, a do tego układane na tackach bądź w wytłaczanych pojemnikach, tak aby w wędrówce poprzez poszczególne ogniwa łańcucha logistycznego nie straciły swoich właściwości.
Podobna sytuacja dotyczy owoców. Owoce takie jak jabłka, czy gruszki pakuje się w różnego rodzaju kartony dające się łatwo spaletować i w zależności od kalibru oraz wymagań dostawców umożliwiają większą lub mniejszą eksponację towaru. Owoce miękkie zazwyczaj już bezpośrednio u producenta pakuje się w docelowe opakowania zbiorcze. Truskawki, czereśnie, czy wiśnie pakuje się w tzw. łubianki o masie 2,0 kg lub skrzynki drewniane o gramaturze 4,0, 4,5 lub 5,0 kg. Owoce jagodowe stanowiące najdelikatniejszy towar spośród wszystkich gatunków owoców wpierw pakuje się w małe, detaliczne opakowania – perforowane plastikowe pudełka z przykrywką lub opakowania z masy papierowej, a następnie tak przygotowany towar pakuje się w kartony lub skrzynki zbiorcze, które mogą być spaletowane.
Opakowania w handlu detalicznym
W handlu detalicznym opakowania warzyw i owoców prócz podstawowych funkcji ochrony wartości odżywczych i organoleptycznych powinny spełniać jeszcze kilka innych funkcji. Chodzi tu zarówno o maksymalne zwiększenie wygody zakupu przez konsumentów, jak i o zachęcanie ich do zakupu dzięki estetyce i odpowiedniemu wyglądowi opakowania. Nie bez znaczenia jest też funkcja usprawnienia handlu. Dotyczy to zarówno możliwości nanoszenia kodów kreskowych, jak i o kształt opakowań jednostkowych ułatwiający ekspozycję towaru. Opakowania detaliczne mogą też spełniać funkcję reklamową, jako nośnik logo producenta i informacji na temat produktu ujętej w atrakcyjnej dla konsumentów formie.
Wyżej wymienione funkcje opakowań detalicznych są dobrze widoczne na półkach sklepów wielkopowierzchniowych. Sieci handlowe coraz częściej i w coraz większym asortymencie oferują owoce i warzywa zapakowane właśnie w niewielkie opakowania detaliczne. W przypadku warzyw stanowią uzupełnienie lub wręcz dużą konkurencję dla oferty warzyw sprzedawanych luzem. W przypadku owoców, szczególnie gatunków miękkich stanowią wymaganą konieczność.
Warzywa, które w sieciach handlowych są oferowane w sprzedaży luzem są to przede wszystkim te odporne na uszkodzenia mechaniczne – warzywa korzeniowe, ziemniaki i cebula. Przy czym sprzedaż luzem oznacza, ze eksponowane są one w opakowaniach zbiorczych, takich jak kartony lub skrzynki plastikowe. W opakowaniach zbiorczych – kartonach eksponowane są też warzywa kapustne – kapusty, kalafiory i brokuły, a także pomidory i sałata w główkach. Dodatkowo warzywa te oferuje się mniejszych opakowaniach, które pozwalają wyeliminować konieczność odważania pożądanej masy warzyw – chodzi tu przede wszystkim o siatki mieszczące od 0,5 do 5,0 kilogramów. Stosowane są też w tym celu torby foliowe z folii perforowanej, która zapobiega więdnięciu warzyw.
Coraz więcej warzyw oferowanych jest w detalicznych opakowaniach mających spełniać specyficzne wymagania poszczególnych gatunków warzyw. Te opakowanie to przede wszystkim: tacki i wytłoczki oraz plastikowe pudełka zamykane w folii. Ten sposób pakowania stosowany jest na przykład do pomidorów, ale także do warzyw korzeniowych, takich jak marchew czy pietruszka, cebula, woszczyzna i pory. W ten sposób coraz częściej pakuje się warzywa, które przeszły wstępną obróbkę, tj. zostały umyte, obrane i ewentualnie rozdrobnione. Jest to zatem sposób na wykreowanie wartości dodanej, dla konsumentów, którzy chcą by przygotowanie produktów zajmowało w domu jak najmniej czasu.
Bardzo podobna sytuacja dotyczy owoców. W marketach można obecnie kupić zarówno owoce stanowiące podstawową ekspozycję takie jak jabłka, czy banany, jak i wiele gatunków owoców sezonowych takich jak: truskawki, czereśnie, porzeczki, agrest, czy maliny. Specyfika handlu w sieciach handlowych wymaga w ich przypadku bardzo ścisłych standardów, tak by towar jak najdłużej zachował akceptowalną dla klientów jakość. Część gatunków owoców oferowanych w sieciach handlowych nadaje się jako towar sprzedawany luzem, część wymaga jednak specjalnych opakowań. Do gatunków, które można kupić bez opakowania należą jabłka, gruszki, banany, brzoskwinie, nektarynki, owoce cytrusowe oraz arbuzy. Ich ekspozycję stanowi zazwyczaj karton otwarty ustawiony na specjalnym stelażu lub przygotowane pod nie specjalne półki. Winogrona choć także oferowane są jako towar luzem ze względu na delikatność produktu pakowane są dodatkowo po kiści w perforowane torebki foliowe, często zamykane strunowo. Bezwzględnie opakowań wymagają gatunki owoców miękkich, na które jest obecnie sezon. Do owoców pakowanych zalicza się agrest, porzeczki, maliny, truskawki, czereśnie oraz borówkę wysoką. Tych owoców w sieciach handlowych nie sprzedaje się luzem, gdyż są one za delikatne, a markety będąc sklepami samoobsługowymi nie miałyby kontroli nad ich traktowaniem przez klientów. Szybko owoce te szybko ulegałyby różnego rodzaju uszkodzeniom i szybko by się psuły. Są także gatunki, których oferta jest rozszerzona i można je kupić zarówno w opakowaniach, jak i luzem. Jabłka oprócz oferty luzem dostępne są w siatkach foliowych o gramaturze 1,5 i 2,0 kg, a także układane na tackach styropianowych po 4 lub 6 sztuk. Brzoskwinie i nektarynki, a także owoce kiwi prócz oferty luzem można kupić w tzw. koszyczkach o masie 1,0 kg, a winogrona prócz owoców w kiściach, można kupić odszypułkowane w 1,0 kg plastikowych opakowaniach. Cytrusy także można kupić luzem oraz jako owoce zapakowane. Cytryny zazwyczaj pakowane są w siatki 0,5 kg, a pomarańcze w siatki o masie od 1,0 do 2,0 kg.
Produkty pakowane droższe od produktów luzem?
Opakowania w sieciach handlowych stanowią standardy dzięki, którym towar dłużej jest świeży i dobrej jakości. Ponieważ jednak opakowania dla warzyw i owoców, zwłaszcza te detaliczne spełniają coraz więcej funkcji oprócz tych podstawowych i są one coraz bardziej technologicznie zaawansowane, oczywistym jest, że udział kosztów z nimi związanych w koszcie finalnego produktu staje się coraz wyższy. Cena samego opakowania nie jest jednak w docelowej cenie produktu na tyle znacząca, by postawić pod znakiem zapytania opłacalność pakowania warzyw i owoców. Samo opakowanie stanowi bowiem dosłownie promile ceny oferowanego towaru, a korzyści, jakie niesie ze sobą stosowanie nowoczesnych opakowań są niewspółmierne do poniesionego kosztu. Klient ma jednak wybór i może wybrać produkty zapakowane lub też nie.
- Warzywa
W przypadku warzyw korzeniowych, których podstawową ofertą jest ich sprzedaż luzem, klient ma wybór między produktem pakowanym co ułatwia jego transport i składowanie w domu, a produktem luzem. W ten sposób pakowane są m. in. cebula, ziemniaki, czy marchew. Docelowa cena warzyw luzem i pakowanych jest w tym przypadku praktycznie taka sama, bo cena opakowania – dla tych produktów są to worki – jest niewielka. Są jednak warzywa, których obróbka technologiczna jest dużo bardziej skomplikowana, a koszt opakowania zdecydowanie wyższy. Dotyczy to przede wszystkim sałat i mieszanek sałat, które prócz wersji podstawowej można kupić jako warzywo umyte i rozdrobnione, co daje możliwość uniknięcia kłopotliwej obróbki w domu. Dodatkową korzyścią tego typu opakowań jest to, że próżniowe pakowanie przedłuża okres świeżości takich produktów, jednak tego typu konfekcjonowanie i opakowanie towaru jest dość kosztowne.
- Owoce
W przypadku owoców sytuacja jest podobna, choć w przypadku owoców miękkich klient nie ma wyboru – musi wziąć produkt zapakowany. W przypadku jabłek, brzoskwiń, czy cytrusów może jednak wybrać pomiędzy owocami opakowanymi lub też nie. Podobnie jak w przypadku warzyw koszt opakowania detalicznego jest tu na tyle niski, że jego wartość w produkcie finalnym stanowi zaledwie odsetek ceny całościowej sprzedawanych owoców. Po za tym w przypadku owoców, te pakowane mają zupełnie inne parametry niż te oferowane luzem – mają inne kalibry i są innej jakości, dlatego stwierdzenie, że owoce pakowane są droższe od owoców sprzedawanych luzem jest często niemożliwe. Dobrym przykładem na odzwierciedlenie tej sytuacji są jabłka. Jabłka sprzedawane luzem są to owoce w kalibrze co najmniej 70+, zaś jabłka w siatkach są to owoce drobniejsze – w kalibrze 60+ lub 65+. Jabłka na styropianowych tackach są jeszcze inne – są to zazwyczaj jabłka selekcjonowane, odpowiadające wysokim standardom, w kalibrze co najmniej 75+. Ceny tych jabłek, nawet bez uwzględnienia opakowań są inne już na poziomie producenta. Najtańsze w przeliczeniu na kilogram są jabłka w siatkach, czyli opakowane, droższe są jabłka luzem, a najdroższe jabłka na styropianowych tackach. W przypadku cytrusów sytuacja jest podobna. Do siatek trafiają cytryny i pomarańcze w mniejszych kalibrach, luzem sprzedawane są owoce większe.
Podsumowując można powiedzieć, że koszt opakowań zarówno w przypadku warzyw jak i owoców jest bardzo zróżnicowany i zależy od wielu różnych czynników związanych z konfekcjonowaniem produktu. Nie zawsze towar zapakowany jest droższy od tego oferowanego luzem. Funkcjonalność pakowanych warzyw i owoców jest niewątpliwie ceniona przez coraz większe grono konsumentów, a koszty samego pakowania nie są na tyle wysoki, by stanowił barierę opłacalności stosowania tego typu rozwiązań.