Sok w żywieniu dzieci – zalecenia, wpływ na zdrowie i masę ciała

W nowych zaleceniach Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej czytamy, że sok owocowy 100% może stanowić część zbilansowanej diety dzieci w wieku powyżej pierwszego roku życia. Jakie właściwości prozdrowotne ma sok pomarańczowy?

KOMENTARZ: dr Agnieszka Kozioł-Kozakowska dietetyk, Adiunkt w Klinice Pediatrii, Gastroenterologii
i Żywienia UJ Collegium Medicum

Niskie spożycie owoców wśród dzieci a niedobory istotnych składników odżywczych

W badaniu ”Healthy Lifestyle in Europe by Nutrition in Adolescence study – HELENA” ¼ nastolatków w analizie spożycia z 2 dni nie jadła owoców w ogóle.^[1] W badaniu HBSC z kolei odnotowano spadek spożycia owoców wśród polskich nastoltaków.[2]Badania wykazują, że również dzieci w wieku przedszkolnym spożywają zbyt mało owoców.^[3] Przedszkolaki, u których częściej niż w innych grupach wiekowych obserwuje się wybiórcze jedzenie są szczególnie narażone na niedobory witaminy C.^[4] W badaniu HELENA u europejskich nastolatków stwierdzono w osoczu niedobór stężeń: kwasu foliowego (15 proc.), witaminy D (15 proc.), β-karotenu (25 proc.) i witaminy E (5 proc.).

Sok owocowy a rekomendacje

W nowych zaleceniach Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej czytamy, że sok owocowy 100 proc. może stanowić część zbilansowanej diety dzieci w wieku powyżej 1. roku życia. Odpowiednia ilość soku dla małych dzieci w wieku 1-3 lat stanowi 120 ml dziennie, dla dzieci w wieku 4-6 lat odpowiednie spożycie wynosi od 120 ml-180 ml dziennie; dla dzieci w wieku 7-18 lat 1 szklanka od 200-230 ml zawsze w ramach zalecanej porcji owocowych dziennie.

Korzyści prozdrowotne

Spożywanie 100 proc. soku owocowego może pomóc w spełnieniu dziennego zapotrzebowania na witaminę C, kwas foliowy, wapń, β-karoten i magnez. Jedna szklanka soku pomarańczowego pokrywa dobowe zapotrzebowanie na witaminę C u dzieci i młodzieży oraz 20% dziennego zapotrzebowania na kwas foliowy, który jest szczególnie ważny w okresie dojrzewania dziewcząt.^[5]

Sok owocowy to również źródło fitozwiązków, takich jak karotenoidy, szczególnie luteina, β-karoten
i likopen, a także polifenole. Owoce cytrusowe są szczególnie bogate w związki fenolowe jak np. hesperydyna czy naringinina, a ponieważ większość związków fenolowych znajduje się w skórce owocu, przemysłowe tłoczenie pozwala na przedostanie się większej ilości tych fitozwiązków do soku.^[6],[7]

O podaniu porcji soku pomarańczowego, będącego doskonałym źródłem witaminy C, powinni szczególnie pamiętać rodzice dzieci, które często chorują. Witamina C skraca bowiem czas trwania infekcji, a dodatkowo zwiększa przyswajanie żelaza z produktów, co jest ważnym elementem rekonwalescencji. Należy też pamiętać, że w odpowiedzi na infekcję bakteryjną, bądź wirusową, uruchamiany jest jeden z podstawowych mechanizmów obronnych polegający na ograniczeniu dostępności jonów żelaza dla czynnika patogennego, poprzez zmniejszenie ich poziomu w płynach biologicznych. Z kolei flawonoidy wykazują działanie immunostymulujące i przeciwzapalne, ponieważ oddziaływają na komórki układu odpornościowego m.in. poprzez hamowanie proliferacji limfocytów^[8]. Dużą zawartość flawonoidów zwłaszcza hesperydyny i naringeniny odnotowuje się w soku z pomarańczy.

Soki a otyłość

Soki owocowe mogą pomagać dzieciom w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Zaobserwowano, że w diecie dzieci pijących soki owocowe jest mniej niezdrowych przekąsek dostarczających pustych kalorii. Wbrew niektórym opiniom soki owocowe nie zwiększają ryzyka otyłości u dzieci. Przegląd badań dotyczący soków owocowych i ich wpływu na masę ciała u dzieci nie potwierdza związku pomiędzy spożywaniem 100% soków owocowych a otyłością u dzieci. Na przykład w jednym z przeglądów autorzy przeanalizowali 7 badań obserwacyjnych w grupach dzieci i młodzieży w wieku od 2 do 18 lat, dotyczących spożycia soku pomarańczowego i jego wpływu na parametry antropometryczne. W żadnym z badań nie zaobserwowano wpływu spożycia soku na zmianę parametrów antropometrycznych u dzieci, jedno badanie wskazało na zwiększone ryzyko otyłości przy największej ilości spożycia soku.^[9] Zgodnie z rekomendacjami soki powinny być spożywane wymiennie do 1 porcji owoców, a nie jako płyn do gaszenia pragnienia pity pomiędzy posiłkami.

Ostatnie badania sugerują, że spożywanie soku (szczególnie soku pomarańczowego) ma liczne korzyści zdrowotne szczególnie w odniesieniu do zaburzeń metabolicznych u dorosłych, ale potrzebne są dalsze badania, aby ustalić, czy dzieci mogą również czerpać podobne korzyści.