Dobroczynek gruszowiec (Typhlodromus pyri) – stabilna kontrola przędziorków

dr inż. Adam Majewski
Koppert Polska Sp. z o. o.
 
Intensywna ochrona chemiczna przeciwko przędziorkom w sadach spowodowała, że przędziorki wytworzyły rasy odporne i w efekcie tego ich populacje stopniowo rosły, aż stały się poważnym problemem. Dodatkowo niska śmiertelność form zimujących podczas poprzednich zim nasiliła ten problem.
Sucha i upalna pogoda latem przyśpiesza tempo rozwoju populacji przędziorków i pordzewiaczy. Temperatura jest czynnikiem, który ma szczególnie duży wpływ na szybkość namnażania tych szkodników. Na przykładzie przędziorka chmielowca przedstawię Państwu jak temperatura wpływa na szybkość tego procesu.
W temperaturach poniżej 12°C i powyżej 40°C rozwój tego szkodnika jest zahamowany, jednak jeśli temperatury rosną (do 30°C) i jednocześnie maleje wilgotność powietrza – samice przędziorka składają więcej jaj, z których w zależności od temperatury wylęgają się larwy (Malais, 2003). W tabeli przedstawiono przykładowe zależności długości trwania faz rozwojowych od temperatury otoczenia (na róży).
 
Wzrost populacji Tetranychus urticae w różnych temperaturach przy wilgotności względnej 55-85% (Sabelis,1981)

temperatura [°C]	15	20	25	30	35
czas rozwoju [dni]
jajo	14,3	6,7	4,3	2,8	2,4
larwa	6,7	2,8	1,8	1,3	1,0
protonimfa	5,3	2,3	1,5	1,2	1,0
deutonimfa	6,6	3,1	2,0	1,4	1,3
razem od jaja do dorosłej postaci	32,9	14,9	9,6	6,7	5,7
od dorosłej do początku składania jaj	3,5	1,7	0,9	0,6	0,6
razem od jaja do jaja	36,4	16,6	10,5	7,3	6,3

W praktyce wygląda to tak, że w ciągu 1 letniego miesiąca przy średniej temperaturze powietrza około 20°C z jednej samicy (przy założeniu, że złoży ona 100 jaj i proporcja samców do samic będzie wynosić 1 : 3) powstanie około 7,5 tys. przędziorków. W temperaturze 30°C liczba ta wzrośnie do wartości 56 mln(!). Oczywiście, nawet w najbardziej upalne lato nie odnotowuje się tak wysokich średnich dobowych temperatur w Polsce, ale są krótsze lub dłuższe okresy upałów i wtedy szybkość rozwoju populacji przędziorków gwałtownie rośnie i zaskakuje sadowników.
 
Gwałtowne i często trudne do przewidzenia skoki liczebności przędziorków zmuszają sadowników do kolejnych zabiegów...co prowadzi do jeszcze szybszego powstawania odporności. Jak wybrnąć z tego „błędnego koła”?
Teoretycznie można stosować selektywne i co jakiś czas nowe akarycydy, o nowym sposobie działania. Z tym jednak może być problem z powodu długotrwałego i kosztownego procesu rejestracji nowych akarycydów oraz małej ilości zróżnicowanych akarycydów na rynku.
Należy dlatego poważnie rozważyć działanie długoplanowe i sprawdzone już w innych krajach: wprowadzić do sadów drapieżnego roztocza – dobroczynka gruszowego oraz zastosować bezpieczne dla organizmów pożytecznych pestycydy (z podanej dalej „zielonej listy”).
Po kilku latach przemyślanej walki z przędziorkami sadownicy stosujący dobroczynka zapominają zwykle, jaki szkodniki te stanowiły wcześniej problem, gdyż liczebność przędziorków w sadzie stabilizuje się poniżej progów ekonomicznej szkodliwości.
Dobroczynek gruszowy ma szanse zadomowić się w polskich sadach na dobre. Dostępny jest w firmach zajmujących się jego dystrybucją (ZZO Warka i Koppert Polska), gdzie można go bez problemu zakupić. Należy jednak pamiętać, że zwykle pochodzi on z sadów, a nie z hodowli, dlatego konieczne jest by pomyśleć o tym już tej wiosny, aby następnego roku móc wywiesić go w swoim sadzie. Ważne jest, iż w sadach o dużych populacjach przędziorków i pordzewiaczy sam dobroczynek może być nie wystarczający i dlatego należy rok przed jego wprowadzeniem obniżyć liczebność populacji przędziorków i pordzewiaczy za pomocą akarycydów, tak aby jak najmniej jaj zostało złożone na zimowanie.  Należy też cały czas bardzo ostrożnie stosować pestycydy, tak żeby były one selektywne dla fauny pożytecznej, a wiosną należy pamiętać o zastosowaniu preparatów opartych na oleju parafinowym.
 
Praktyczne wykorzystanie drapieżnych roztoczy do walki biologicznej w sadach IPM
W praktyce wygląda to tak, że sadownicy otrzymują zimujące samice na specjalnych paskach materiału, które rozwieszają wczesną wiosną na drzewach. Termin wywieszenia opasek jest zwykle zależny od zastosowania preparatów olejowych przeciwko formom zimującym przędziorków i paski z dobroczynkiem gruszowym wywiesza się po kilku dniach od ich zastosowania. Na opaskach jest zwykle 20-40 samic zimujących drapieżnych roztoczy. Na skutek wyższej temperatury samice wychodzą z opasek, rozchodzą się po drzewach i rozpoczynają żerowanie na przędziorkach, ich jajach i larwach.
Niektóre populacje dobroczynka gruszowego rozwinęły naturalną odporność i są kompatybilne z wieloma pestycydami. Te odporne populacje są rozmnażane w sadach i wykorzystywane w programach kontroli biologicznej. Odporne samice zimujące Typhlodromus pyri ukryte w tekstylnych paskach są sprzedawane do sadów i winnic. Paski przywiązuje się ściśle do pnia jak i gałęzi drzew owocowych lub winorośli, aby umożliwić roztoczom przejście z pasków na rośliny. Jako minimum zaleca się, aby zawiesić jeden pasek, na co drugim młodym drzewie owocowym. W sadach starszych (jest tam zwykle więcej przędziorków) należy wywiesić nawet kilka opasek na każde drzewo, co znacznie podnosi koszty wprowadzenia, dlatego w praktyce zaleca się pierwsze introdukcje (z zakupu) do młodych sadów.
Po zastosowaniu drapieżników w sadzie, można stosować tylko pestycydy, które są dopuszczone do stosowania, jako nieszkodliwe lub umiarkowanie szkodliwe dla drapieżników.
 
Korzyści z zastosowania Typhlodromus pyri:
1.  Jest stosowany tylko raz, a po stabilizacji populacji trwale zapobiega powstawaniu ognisk przędziorków i szpecieli. To oszczędza czas, siłę roboczą i pieniądze na akarycydy i ich stosowanie.
2.  Drapieżnik jest w stanie kontrolować roślinożerne roztocza wysoce odporne na akarycydy.
3.  Wykorzystanie drapieżników zmniejsza ilość używanych pestycydów co wpływa na zmiejszenie ich pozostałości w owocach oraz chroni inne pożyteczne organizmy.
Ponieważ w sadach, gdzie występuje dobroczynek gruszowy stosuje się różne pestycydy, celowe jest stosowanie się do zaleceń podanych w Biuletynie ZZO Warka 3/2009 przez Matty Polfiet doradcę FruitConsult :

GRUPY RYZYKA STOSOWANIA PESTYCYDÓW dla  T. pyri:
ZIELONE - BEZPIECZNE
ŻÓŁTE- ŚREDNIO BEZPIECZNE
CZERWONE– SZKODLIWE
AKARYCYDY:
ZIELONE: Apollo, Nissorun,
ŻÓŁTE: Envidor, Ortus, Magus,
CZERWONE: Pennstyl, Sanmite
 
INSEKTYCYDY:
ZIELONE: Actara, Admiral, , Basudin, Calypso, Carpovirusine, Dimilin, Insegard, Madex, Mospilan, Nomolt, Paroil, Pirimor, Pirimix, Promanal, Rimon, Runner, Spintor, Steward, Thiodan, Treol
ŻÓŁTE: Dursban, Fyfanon,  Owadofos, Spruzit, Reldan
CZERWONE: Chlormezyl, Cotnion, pyretroidy

FUNGICYDY:
ZIELONE: Aliette, Altima, Ardent, Baycor, Capitan, Captan, Carpene, Champion, Chorus, Clarinet, Cuproflow, Delan, Discus, Domark, Efuzin, Horizon,Kaptan Plus, Merpan, Mythos, Nimrod,  Orius, Palisade, Punch, Ronilan, Rovral, Rubigan, Score, Signum, Sumilex, Syllit, Switch, Systemik, Systhane, Teldor, Trifmine, Zato
ŻÓŁTE: Antracol, Bumper, Dithane, Euparen Multi, Penncozeb, Polyram, Manconex, Pomarsol, Thiram
CZERWONE: - - -
 
Jak wskazują pozytywne doświadczenia sadowników holenderskich, belgijskich i niemieckich warto zastosować dobroczynka gruszowego w sadzie. Jednocześnie zachęcam do korzystania z doświadczeń doradców, aby zrobić to poprawnie i nie popełnić kosztownych błędów.
 
Bieżące informacje na temat dobroczynka gruszowego można przeczytać na:
www.dobroczynek.pl
 
Literatura
1. Biuletyn ZZO Warka 3/2009 PRZEDZIOREK skuteczne zwalczanie. Matty Polfliet doradca FruitConsult
2. Malais M.W., 2003. Knowing and recognizing. Koppert Biological Systems, Reed Business Informations, 23-24 pp.
3. Sabelis, M.W., 1981. Biological control two-spotted spider mites using phytoseiid predators. Agricultural Research Reports, 910. PUDOC – Wageningen: 242 pp.
Artykułu w formacie