Produkcja ogrodnicza. Badanie sadów jabłoniowych w 2017 roku

Jest to badanie cykliczne przeprowadzane zgodnie z dotychczasowymi wymaganiami Unii Europejskiej raz na pięć lat. Wyniki badania pozwoliły także na uzyskanie danych na potrzeby krajowe (dotyczących między innymi możliwości nawadniania plantacji oraz przechowywania owoców.

Wyniki badania sadów przeprowadzonego w 2017 r. wykazały, że:

• ponad 50 proc. powierzchni sadów jabłoniowych w Polsce zajmowały trzy grupy odmian: Idared, Jonagold i Szampion;
• na plantacjach grusz w Polsce dominowała odmiana Konferencja (ponad 47 proc. łącznej powierzchni uprawy grusz w sadach);
• badanie brzoskwiń i moreli potwierdziło ich marginalne znaczenie dla produkcji owoców w Polsce;
• wśród sadów jabłoniowych i gruszowych ponad połowę stanowią plantacje w wieku 5 – 14 lat;
• na plantacjach jabłoni i grusz zanotowano znaczny wzrost udziału nasadzeń w obsadzie 1600 i więcej drzew na hektar;
• około 23,1 proc. powierzchni sadów posiadało możliwości nawadniania;
• spośród możliwości przechowywania owoców największy udział miały chłodnie z kontrolowaną atmosferą (średnio prawie 38% wszystkich przechowalni i chłodni);
• wśród osób kierujących produkcją sadowniczą przeważały osoby w wieku średnim, tj. między 30 a 59 rokiem życia (74,4 proc.), jednocześnie zmniejszył się udział osób młodszych, a zdecydowanie zwiększył się udział osób starszych;
• wśród osób kierujących produkcją sadowniczą ok. 22,5 proc. posiadało wykształcenie ogrodnicze (na różnych poziomach), z czego blisko jedna trzecia legitymowała się średnim wykształceniem ogrodniczym. W porównaniu z wynikami badania z 2012 r. zwiększył się udział osób z wykształceniem wyższym o kierunku ogrodniczym;
• sadownictwo w Polsce nadal rozwija się, przeznaczane są coraz większe nakłady na produkcję owoców oraz ich przechowywanie. Z roku na rok następuje coraz większa koncentracja i specjalizacja produkcji sadowniczej, zwiększa się potencjał produkcyjny sadów, zwłaszcza jabłoniowych.

SADY JABŁONIOWE:

Uogólnione wyniki reprezentacyjnego badania sadów wykazały, że w uprawie jabłoni stale następują zmiany. Porównanie wyników badania sadów w 2012 r. i w 2017 r. pozwala zauważyć znaczące różnice w strukturze wieku drzew i gęstości nasadzeń na plantacjach jabłoni. Na przestrzeni pięciu lat od poprzedniego badania zanotowano wyraźny spadek udziału powierzchni plantacji 15 letnich i starszych oraz wzrost areału sadów jabłoniowych w wieku 5 – 14 lat. Nie zaobserwowano natomiast wzrostu znaczenia najmłodszych sadów jabłoniowych - w wieku do 4 lat (odnotowano nawet niewielkie zmniejszenie udziału ich powierzchni w porównaniu z rokiem 2012).

Tablica 1. Porównanie struktury uprawy jabłoni w sadach wg grup wiekowych (w 2012 r. i w 2017 r.)

W przypadku struktury gęstości nasadzeń na plantacjach jabłoni, można zauważyć znaczne zwiększenie udziału sadów jabłoniowych z obsadą powyżej 1600 drzew/ha, natomiast wyraźny spadek w grupie z obsadą do 400 drzew/ha.

Tablica 2. Porównanie struktury gęstości nasadzeń w sadach jabłoniowych (w 2012 r. i w 2017 r.)

W strukturze powierzchni sadów jabłoniowych dominowały sady powyżej 5 ha, jednak w liczbie gospodarstw stanowi to niespełna 11%. Najwięcej gospodarstw posiadających sady jabłoniowe zanotowano w grupie do 1 ha, a ich łączna powierzchnia stanowiła jedynie około 10% powierzchni uprawy jabłoni ogółem. W porównaniu z wynikami poprzednich badań obserwuje się koncentrację uprawy jabłoni na dużych areałach oraz zwiększenie średniej powierzchni uprawy, która w 2017 r. wynosiła 1,63 ha (w grupie sadów 50 ha i większych - średnia ta wyniosła 92 ha).

Tablica 3. Struktura uprawy sadów jabłoniowych w 2017 r. wg liczby gospodarstw i powierzchni, w grupach obszarowych powierzchni sadów

Struktura odmianowa powierzchni uprawy drzew jabłoni w sadach jest zbliżona do tej z poprzedniego badania z 2012 r. Porównując wyniki badań z lat 1998, 2004, 2007, 2012 i 2017 r., można zaobserwować, że na przestrzeni ostatnich 20 lat niektóre odmiany nabrały dużego znaczenia (między innymi grupa Jonagold, Szampion, Ligol, Golden Delicious i Gala), inne tracą na ważności, a powierzchnia ich uprawy stopniowo zmniejsza się (np. Jonatan, Cortland czy Lobo). Nadal najpowszechniejszą odmianą uprawianą w Polsce jest Idared, którego udział w strukturze odmianowej utrzymuje się mniej więcej na stałym poziomie - ponad 20%. Drugie miejsce pod względem wielkości areału uprawy drzew jabłoni w sadach w 2017 r. (17,5%) zajmowały odmiany z grupy Jonagold (w tym Jonagored i mutanty), a ich udział w strukturze odmianowej sadów jabłoniowych stale rośnie. Na trzecim miejscu znalazła się odmiana Szampion (11,2%), a kolejne miejsca zajmowały odmiany Ligol, Golden Delicious, Gala i Gloster (odpowiednio 7,0%, 5,1%, 5,0% oraz 4,8% powierzchni uprawy jabłoni w sadach). Nadal w sadach spotyka się w uprawie starsze odmiany, np. Antonówkę, której udział w areale uprawy jabłoni zmniejszył się wprawdzie o 0,9 p. proc. w stosunku do 2012 r., lecz stanowił jeszcze 2,3% powierzchni uprawy jabłoni w sadach. Część odmian staje się już marginalna, np. Bancroft, Mc Intosh czy Wealthy.

Tablica 4. Struktura powierzchni uprawy jabłoni w sadach według najważniejszych odmian (wg badania sadów 1998 r., 2004 r., 2007 r., 2012 r. i 2017 r.)

W 2017 r. sady jabłoniowe w wieku poniżej 5 lat stanowiły 17,6% ogólnej powierzchni uprawy jabłoni w sadach (o 1,5 p. proc. mniej niż w 2012 r.). Najwięcej, bo ponad połowa powierzchni to sady jabłoniowe w wieku 5 - 14 lat (wzrost w stosunku do roku 2012 o ponad 10 p. proc.). Najmniejszą grupę stanowiły natomiast sady 25 letnie i starsze (spadek o 3,2 p. proc.). W grupie sadów jabłoniowych w wieku od 15 – 24 lat zanotowano spadek o 5,4 p. proc.

Znaczny udział młodych drzew (w wieku do 4 lat) wykazano dla odmiany Gala (31,4% ogólnej powierzchni uprawy tej odmiany). Bardzo duży udział młodych sadów zanotowano też dla grupy Jonagold.

Wykres 1. Struktura powierzchni uprawy jabłoni w sadach według odmian

Tablica 5. Struktura powierzchni uprawy jabłoni w sadach w 2017 r. wg grup odmian i grup wiekowych

W porównaniu z rokiem 2012, zaobserwowano znaczny wzrost zagęszczenia nasadzeń. Udział uprawy jabłoni posadzonych w zagęszczeniu 1600 – 3199 drzew na hektar zwiększył się o blisko 20 p. proc. i wyniósł ponad 43%. Taka gęstość nasadzeń dominowała wśród sadów młodszych. W grupie plantacji najmłodszych (w wieku do 4 lat) stanowiły one blisko 64%.

Tablica 6. Struktura powierzchni uprawy jabłoni w sadach wg grup odmian i gęstości nasadzeń

Wyniki badania pokazują, że uprawa jabłoni w sadach była skoncentrowana głównie na terenie województwa mazowieckiego (45,6% powierzchni sadów zajętej pod uprawę jabłoni w Polsce). Dużą koncentrację sadów jabłoniowych zanotowano także w województwach: łódzkim (12,7%), lubelskim (12,4%) i świętokrzyskim (11,7%). W sumie na terenie tych czterech województw skupione było ok. 82,4% powierzchni sadów jabłoniowych w Polsce.

Zobacz więcej: Jabłka