Jak fałszowana jest żywność?
Najczęstszą przyczyną fałszowania żywności jest aspekt ekonomiczny i chęć zysku firmy. Producent chcąc poprawić wynik ekonomiczny swojego produktu celowo zastępuje jeden lub kilka ze składników tańszymi odpowiednikami i nie wykazuje tych zmian na opakowaniu. Zdarza się też, że produkty poddawane są zabiegom poprawiającym ich wydajność, sztandarowym przykładem jest tutaj nastrzykiwanie szynki mieszanką soli, azotynów oraz uzupełnianie produktów preparatami soi. Nierzadko sami producenci nie są świadomi, że kupowany surowiec lub półprodukt jest niewłaściwy lub zmieniony, przykładowo jajko w proszku może być zafałszowane polepszaczem do pieczywa. Dopiero w trakcie produkcji lub w wyniku analiz finalnego wyrobu producent odkrywa, że niewłaściwej jakości surowiec spowodował pogorszenie jakości lub stał się źródłem zafałszowania wyrobu.
Na czym polega fałszowanie żywności?
Środek spożywczy zafałszowany to między innymi taki, do którego dodano substancje zmieniające jego skład. Zafałszowana żywność to również taka, w której odjęto lub zmniejszono zawartość jednego lub kilku składników, np. witaminę dodano w mniejszej niż deklarowana na opakowaniu ilości lub znacznie zmniejszono ilość tłuszczu kakaowego w produkcie czekoladowym.
Częstym przypadkiem fałszowania żywności jest także poddawanie jej zabiegom, które ukrywają faktyczny skład lub nadają jej wygląd środka spożywczego o należytej jakości. Do takich zabiegów należy m.in. odświeżanie wędlin poprzez płukanie wodą osłonek lub nabłyszczanie ich olejem. Działaniem wprowadzającym konsumenta w błąd jest również podawanie niezgodnie z prawdą: nazwy produktu (np. podawanie dwóch przeciwstawnych nazw, np. napój pomarańczowy, a na odwrocie napój o smaku pomarańczowym, gdy w składzie uwidoczniony jest tylko aromat pomarańczowy, co wskazuje że prawidłowa jest druga nazwa); składu (na opakowaniu jednostkowym wymienione są substancje słodzące np. aspartam i cyklaminian sodu, natomiast w badaniach laboratoryjnych stwierdza się również sacharynian sodu; daty lub miejsca produkcji; daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia.
Kolejnym przykładem nieprawidłowego oznakowania produktu i tym samym wprowadzaniem konsumenta w błąd jest stosowanie niewłaściwych określeń m.in. „bez konserwantów”. Podawanie tego typu oświadczeń, zwłaszcza dla produktów, których zgodnie z prawem nie można konserwować jest przykładem przypisywania produktowi właściwości innych niż posiadają takie same produkty producentów tychże artykułów. Zgodnie z art. 46 Ustawy o bezpieczeństwie żywności informacje na etykiecie nie mogą sugerować, że środek spożywczy posiada szczególne właściwości, jeżeli wszystkie podobne środki spożywcze posiadają takie właściwości. Oznacza to, że jeżeli przepisy prawa żywnościowego zabraniają barwienia np. mleka czy produktów dla dzieci to pisanie na opakowaniu: „bez konserwantów” jest niezgodne z prawem.
Fałszowanie żywności może więc dotyczyć nieuczciwych działań zmierzających do poprawy wydajności produktów lub niezgodnych ze stanem faktycznym deklaracji składników. Najgroźniejsze są jednak zabiegi polegające na dodawaniu do żywności składników niedopuszczalnych lub zakazanych, które są niebezpieczne lub wręcz szkodliwe dla konsumenta.
Zapobieganie fałszerstwom
Dotarcie do źródła zafałszowania jest często bardzo trudne, zwłaszcza w przypadku gdy w skład łańcucha żywnościowego wchodzi wiele podmiotów i pośredników handlowych. Wskaźnik zafałszowanej żywności w tym m.in. nieprawidłowe parametry fizykochemiczne żywności oraz niewłaściwe znakowanie wyrobów jest wciąż stosunkowo wysoki.
Nad aspektami właściwej jakości, w tym nad wykrywaniem zafałszowań żywności na polskim rynku czuwa m.in. Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych. Również sieci handlowe weryfikują produkty dostępne na półkach ich sklepów w tym kierunku. Wprowadzanie do obrotu żywności szkodliwej lub niebezpiecznej skutkuje sankcjami karnymi zawartymi w Ustawie o bezpieczeństwie żywności w Dziale VII (Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez środki spożywcze). Nadrzędnym celem legislacyjnym Wspólnoty Europejskiej jest tu ochrona praw konsumentów oraz eliminacja oszukańczych praktyk, takich jak wprowadzanie konsumenta w błąd czy fałszowanie żywności poprzez m.in. nieprawdziwą informację na etykiecie co do składu, cech produktu, ilości, pochodzenia geograficznego itp.
Autor: Milena Zielińska, Kierownik ds. Rozwoju Certyfikacji Wyrobów TÜV Rheinland Polska
Problem z mandarynkami dobrej jakości
Zróżnicowana jakość hiszpańskich truskawek
Jakość jabłek najważniejsza
czytaj dalej