Handel i ceny ziemniaków w Polsce

W sezonie 2019/2020, gdy zbiory były niskie, ceny ziemniaków w pierwszej części sezonu były rekordowe (średnia w dużym hurcie dla ziemniaków żółtych wynosiła 1,10 zł/kg we wrześniu 2019; 0,94 zł/kg w listopadzie i 1,17 zł/kg w grudniu i styczniu). W części drugiej (po styczniu) pozostały wysokie, ale już niższe niż choćby z późnej zimy i wiosny roku 2019. W sezonie 2020/2021, przy znacząco wyższych zbiorach, ceny były dużo niższe. Za to w grudniu  2021 cena średnia ziemniaków w dużym hurcie  przekroczyła  poziom 0,70 zł/kg.

Pod względem handlu sezon ziemniaków krajowych dzieli się na dwie fazy. Pierwsza, gdy do sprzedaży wchodzą ziemniaki wczesne zaczyna się na skalę hurtową w maju i trwa do sierpnia. Potem mamy główny sezon handlowy, gdy w obrocie znajdują się odmiany późniejsze z głównego, jesiennego zbioru.

Jeśli chodzi o ceny krajowych ziemniaków jadalnych, to są one bardzo silnie skorelowane z wielkością zbiorów. Wynika to ze specyfiki polskiego rynku ziemniaczanego, ze znikomym eksportem i znaczącym importem. Importem, który bywa przepakowywany i sprzedawany jako ziemniak krajowy.

Ziemniaki to bulwy rośliny z rodziny psiankowatych (przy czym nazwa „ziemniaki” odnosi się do całej rośliny). Na świecie uprawia się ponad 1000 odmian ziemniaków. Od XIX w. ziemniaki są jednym z fundamentów codziennej diety Europejczyków.

Ziemniaki, wbrew obiegowej opinii nie są nadmiernie kaloryczne. W 100 g zawierają około 80 kcal. Nie zawierają zaś tłuszczu. Ziemniaki są cennym źródłem witaminy C. Nie ma jej może w nich dużo – 14 mg/100 g, ale jest to witamina, która nie ulega zniszczeniu w czasie obróbki termicznej, a poza tym porcje ziemniaków są relatywnie duże.

Pod względem zastosowania ziemniaki dzieli się na jadalne, przemysłowe i pastewne. Te pierwsze zaś dzieli się na trzy typy kulinarne:

A – sałatkowe, czyli twarde, z dość małą zawartością skrobi. Na sałatki, z grilla, pieczone.

B – średniotwarde, o większej zawartości skrobi. Do gotowania z wody i smażenia jako frytki, także do zupy i na placki.

C – mączyste, o dość dużej zawartości skrobi. Do puree, na farsze, babki ziemniaczane, na kluski i do zagęszczania potraw.

Produkcja ziemniaków w Polsce w ostatnich latach podlegała dość znacznym wahaniom, co ciekawe przy dość stabilnej powierzchni upraw tych warzyw, która oscyluje wokół 300 tys. hektarów. W 2019 roku zbiory ziemniaków w Polsce wyniosły 6,6 mln ton. Szacunki na temat zbiorów w 2020 roku mówią o ilości 8,9 mln ton. Polska jest jednym z czołowych producentów ziemniaków w Europie i na świecie. Liderem światowym pod tym względem są Chiny z produkcją rzędu 90 mln ton (dane z roku 2018), drugie miejsce zajmują Indie (49 mln ton), a trzecie Ukraina (niecałe 23 mln ton), która wyprzedziła w roku 2018 Rosję. Polska w światowym rankingu plasuje się (przy dobrych zbiorach w okolicach 9 mln ton) na 8-9 pozycji. Z krajów UE przed nami są tylko Niemcy z produkcją na poziomie 10-11 mln ton.

Przy tak silnej pozycji w produkcji Polska jest zadziwiająco małym graczem w eksporcie świeżych ziemniaków. W 2019 roku było to zaledwie 26 tys. ton. Dla porównania sprzedaż za granicę ziemniaków z Niemiec, przy stosunkowo niewiele większej produkcji, sięga nawet ponad 1 mln ton ziemniaków. Jeśli chodzi o import świeżych ziemniaków, to pozostaje on znacząco większy od eksportu. W roku 2019 wyniósł on 257 tys. ton.