Chrzan znad Środkowej Warty

W dniu 12 lutego 2007 roku na Listę Produktów Tradycyjnych został wpisany w kategorii Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce: "Chrzan znad Środkowej Warty, w laskach" (woj. łódzkie)
Długość laski - powyżej 25 cm, średnica powyżej 2,5 cm.

Barwa biało-żółtawa, kremowo-biały miąższ. Laski jędrne, pękające przy zginaniu, miąższ zwięzły, nieco włóknisty, charakterystyczny przenikliwy zapach i ostry smak świeżego chrzanu.
Jest to roślina towarowa, surowiec lokalny dla przetwórni owocowo-warzywnych, do produkcji ćwikły z chrzanem, sosu chrzanowego, barszczu czerwonego, marynowanych ogórków; w warunkach domowych wykorzystywany do sporządzania tradycyjnej polewki chrzanowej, tarty w słoikach.

Tradycja uprawy chrzanu w południowo-zachodniej części województwa łódzkiego w regionie Środkowej Warty sięga historią do okresu międzywojennego, czyli do 1926 roku.
Oskar Paszchke – ówczesny właściciel Beresi Małych, niewielkiego majątku ziemskiego – sprowadził z Niemiec pierwsze sadzonki. Wraz z sadzonkami otrzymał instrukcje uprawy i warunki transakcji. Korzeń handlowy miał pan Oskar odsyłać do Niemiec, sadzonki zaś uprawiać na swych polach, nikomu innemu ich nie odstępując. I tak było aż do wojny, napisała Maria Znaniecka w artykule Spadek pana Oskara zamieszczonym w Farmerze nr 18 z 1997 roku.

Dopiero po zakończeniu II wojny światowej i rozparcelowaniu majątku, chrzan trafił do okolicznych wsi i rolników. W gospodarstwach zaczęto uprawiać tę roślinę w latach pięćdziesiątych, na niewielkich, kilku arowych powierzchniach. Z czasem chrzanowe pola były coraz większe. Chrzan stał się podstawą egzystencji i gdyby nie on trudno by się było utrzymać z roli (Maria Znaniecka, Ostry korzeń w: Farmer18/97).

Przy jego uprawie zawsze było dużo pracy, trudno zmechanizować poszczególne etapy produkcji, bo jest to roślina niepodobna do innych powszechnie uprawianych gatunków (Mirosław Dreczka, Dobrze żyć z chrzanu w: Top Agrar Polska 10/97). Przy chrzanie pracowały całe rodziny, dziadkowie, rodzice i dzieci, które już wtedy uczono szacunku do rolniczego trudu i które wyrastały w poszanowaniu tradycji regionalnej. Chrzan stał się produktem przeznaczonym na eksport i na rynek krajowy. Skupowany przez spółdzielnie ogrodnicze i gminne wysyłano do Szwecji, Anglii, RFN, NRD i Czechosłowacji, zaspokajając potrzeby rynku wewnętrznego w kraju. Zachowane przez producentów, imienne kwity skupu i dostaw chrzanu z lat 1965-1981, potwierdzają powyższy fakt, a Sprawozdanie z kontroli fitosanitarnej eksportowanych płodów roślinnych w 1976 roku – dodatkowo jakość zdrowotną eksportowanego produktu.

Pomimo załamania się rynku zbytu na początku lat 90., dla wielu rolników w tym regionie, chrzan (typ lokalny) jest do dziś uprawą podstawową i surowcem lokalnym dla przetwórni owocowo-warzywnych. Uprawiany już przez kolejne pokolenie, obecnie przez kilkuset rolników, w czterech gminach województwa łódzkiego: Kiełczygłów, Siemkowice, Osjaków i Rusiec na powierzchni ponad 700 ha, ekstensywnie, metodami tradycyjnymi.

Aby umożliwić dalszą efektywną dla producentów uprawę chrzanu, przedsięwzięto wiele działań, w tym opracowano i w latach 1996-1998 roku wdrożono Program rozwoju produkcji wysokiej jakości chrzanu w regionie sieradzkim. Realizacja dwuletniego polsko-brytyjskiego programu w grupie producentów, przyczyniła się do podniesienia poziomu świadomości technologicznej i efektywności ekonomicznej, świadomego zastosowania metod produkcji integrowanej, korzystnej dla człowieka i środowiska oraz podtrzymania i rozwoju istniejących tradycji uprawowych.

Duże znaczenie, jakie odgrywa tradycyjna uprawa chrzanu dla lokalnej społeczności, wyraża się w organizowanych uroczystościach Święta Chrzanu. Impreza ta odbywała się w latach 90. corocznie, przy pomocy wielu zaangażowanych osób i organizacji, w tym władz terenowych, jednostek naukowo-badawczych i doradztwa rolniczego. Obecnie podejmowane są działania powrotu do tradycji święta dla integracji środowiska lokalnego i promocji regionu.

Chrzan znad Środkowej Warty, w laskach jest produktem zidentyfikowanym i znanym jako produkt rolny stanowiący doskonałej jakości surowiec do przetwórstwa, stosowany także w medycynie ludowej.

Źródło: www.minrol.gov.pl

Zobacz więcej: Chrzan korzeń